Müəllif: Gülnar Əhmədli, Banco.az
Azərbaycanda fiziki şəxslərə məxsus yaşayış sahələrinin kirayəyə verilməsindən əldə olunan gəlirlərə tətbiq edilən vergi dərəcəsinin 14%-dən 10%-ə endirilməsi təklif edilib. Bu dəyişiklik Vergi Məcəlləsinə ediləcək yeni düzəlişlər paketində yer alıb.
Qərar kirayə mənzillərin qiymətinin artmasına gətirib çıxaracaqmı?
Mövzu ilə bağlı əmlak eksperti Anar Nəsirov Banco.az-a bildirib ki, əmlak vergisi daha öncədən də vardı:
“Amma bu zaman əmlakın ayrılıqda ev, ticarət obyekti olduğu göstərilmirdi. Yəni, yaşayış sahəsi ilə qeyri-yaşayış sahəsinin vergisi ikisi birlikdə 14% idi. Yeni dəyişiklikdən sonra evi obyektdən ayırdılar, ticarət obyekti qaldı 14%, evləri isə 10%-ə endirdilər.
Dünya təcrübəsindən nümunə götürsək görərik ki, vergi yuxarı olanda insanlar vergiyə cəlb olunmaqdan, könüllü vergi verməkdən yayınırlar. Fikrimcə, 10% vergi də çoxdur. Bu, haradasa 4-5% olsaydı, daha yaxşı olardı.
Bu da vergi ödəyicilərin, əmlak sahiblərinin könüllü şəkildə, daha asan yollarla vergiyə cəlb olunmasına səbəb olardı. Nəzərə alsaq ki, evin təmiri, əşyaları var və s. var. Yəni normal bir evdə əgər bütün əşya-avadanlığı yığırsansa, bu, təxminən 8-10 minə qədər vəsait tələb edir. Bəlkə də daha çox. Əşyalar istifadə edildikcə köhnəlir, istismar müddəti başa çatır, ya qırılır, ya xarab olur, ya da dəyişmək lazım olur.
Əmlak sahibi 8-10 ildən bir həmin əmlakdan gəlir götürmək üçün yenə də bura sərmayə qoymalı olur. Çünki sərmayə qoymasa, orda heç kim yaşamaz və yaxud çox aşağı qiymətə kirayə verilə bilər”.
Ekspert bildirib ki, bunların hamısı şərtdir: “Kirayə verən aldığı pulu öz cibinə qoyur, amma sonra bu kimi xərcləri yenə də çəkməli olur. Bu nöqteyi nəzərdən mən belə düşünürəm:
“Tərəflər arasında müqavilə bağlamaq əmlak sahibi üçün də özünü kompensasiya etmək deməkdir. Çünki mənzil müqavilə şəklində verilsə, burada sınanı qırılanı, dağıdılanı evdə yaşayan ödəyər və yaxud kirayəçilər evi müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edə bilməz. Kirayəçi və əmlak sahibinin arasında müqavilə olarsa, bu, bir növ əmlak sahibini qoruyur. Gələcəkdə mənzildə hər hansı qayda pozuntusu, cinayət və s. kimi bədbəxt hadisələr zaman əmlak sahibi həmin müqavilə əsasında məsuliyyətə cəlb olunmur.
Çünki o, qanuni şəkildə evini kirayə verir və bütün məsuliyyət kirayə yaşayanın üzərinə düşür. Digər bir tərəfdən də mənzilə, əşya və avadanlığa zərər dəyərsə, bu müqavilə əsasında əmlak sahibi kirayəçini məhkəməyə verərək həmin dəymiş zərəri məhkəmə yolu ilə ondan ala bilər.
Keçmiş praktikadan da bildiyimiz kimi, belə verginin çox olması təxminən 90% hallarda əmlak sahiblərinin vergidən yayınmasına səbəb olur. Vergi az olsa, 100% də olmasa, təxminən 95% əmlak sahibi könüllü şəkildə vergiyə cəlb olardı və onun üçün bu vergini vermək çox ağır olmazdı”.
Ekspert qonşu ölkələrdəki vəziyyətlə müqayisədə bildirib ki, bu ölkələrdə 4-5% və 6%-dən dən yuxarı əmlak vergisi yoxdur: “Əmlak vergisi az olarsa, büdcəyə daha çox vəsait yığılar”.
A.Nəsirov qeyd edib ki, dəyişikliyin qiymətlərə ciddi təsir edəcəyini düşünmürəm: “Artım olsa da, simvolik faizlər ola bilər. Kirayə evlərin qiymətinə ciddi təsirlər, tələbatın çox olmağından, tələbin təklifi üstələməyindən irəli gəlir. Əsas faktor budur. Yəni, mənzil çatışmazlığı zamanı və kirayəyə götürənlərin sayının çox olması səbəbilə qiymət artımı müşahidə olunur, nəinki vergi ilə əlaqədar. Əsas təsir tələb təklifi üstələdiyi zaman baş verir”.
Bizi sosial şəbəkələrdən izləyin!!
