Azərbaycan Mərkəzi Bankının maliyyə sabitliyi icmallarında tez-tez rastlaşdlığımız Herfindal-Hirşman İndeksi nədir?
1982-ci ildən etibarən ABŞ Ədliyyə Departamenti, Federal Ticarət Komitəsi monopoliyanın qarşısını almaq məqsədilə bazar təmərküzləşməsini ölçmək üçün Herfindal-Hirşman İndeksindən (HHİ) istifadə etməyə başladılar. HHİ mövcud şirkətlərin bazar paylarının kvadratını toplamaqla hesablanır. Məsələn, iki şirkətdən ibarət bazar təsəvvür edin, onların bazar payları 70% və 30% nisbətindədir. Bu zaman HHİ belə hesablanır: 702+302=5800
ABŞ Ədliyyə Departamentinin təcrübəsinə əsasən bazarlar 3 hissəyə ayrılır:
- aşağı səviyyədə təmərküzləşmiş bazarlar (HHİ<1500)
- orta səviyyədə təmərküzləşmiş bazarlar (1500<HHİ<2500)
- yüksək səviyyədə təmərküzləşmiş bazarlar (2500<HHİ)
HHİ-nin dəyəri 0-10000 arasında dəyişə bilər. HHİ=10000, bazarda yalnız bir şirkətin olduğunu və inhisarçılığın hökm sürdüyünü göstərir.
Nəzərinizə çatdıraq ki, 2013-cü ilin dekabr ayı üzrə Azərbaycan bank sistemində aktivlər, kreditlər və əmanətlərdə payına görə bankların Herfindal-Hirşman indeksi müvafiq olaraq 1426, 1482 və 1180 olmuşdur. Bununla yanaşı, cari ilin I rübü ərzində də HHİ 1500-dən aşağı səviyyədə qalmışdır. Bunun da əsas səbəbi xırda və orta bankların sayının çox olmasıdır.
