Müəllif: Nisə Əsgərli, maliyyəçi-investor
Qiymətli kağızlarla manipulyasiya, ondan mənfəət əldə etmək üçün aktivin dəyərinin qəsdən dəyişdirilməsi aktıdır. Manipulyator qəsdən kotirovkaları idarə edir: o, səhmlərə nə vaxt daxil olub çıxacağını əvvəlcədən bilməklə onları bahalaşdırır və ya ucuzlaşdırır. O, özü mənfəət qazanır. Digər investorlar isə manipulyasiya qurbanı olaraq itkilərə məruz qalır.
Azərbaycanda manipulyasiyası qanunla qadağandır.
Manipulyasiyalar maliyyə alətlərinin qiymətində, tələbində, təklifində və ya ticarət həcmində süni şəkildə əhəmiyyətli dəyişimlərə səbəb olan hərəkətlərdir. Qanuna görə birjada nə edilə bilməz:
1. İctimai informasiya resursları vasitəsilə bilərəkdən yalan məlumat yaymaq.
2. Tiracət iştirakcıları və onların işçiləri arasında əvvəlcədən razılaşdırılmaqla əqd həyata keçirmək.
3. Bir şəxsin hesabına və ya mənafeyinə uyğun olaraq yerinə yetirilən əqdlər.
4. Sifarişləri bir şəxsin maraqları üçün yerləşdirməsi, əgər nəticədə əks istiqamətdə iki və ya daha çox sifariş yaranıbsa.
5. Ticarət günü ərzində ən yüksək alış və ya ən aşağı satış qiyməti olan sifarişlər əsasında təkrar əməliyyatlar aparıması.
6. Maliyyə alətinin qiymətini çaşqınlıq yaratmaq məqsədi ilə əməliyyatlar aparılması.
7. Eyni maliyyə aləti ilə əməliyyatlar üzrə öhdəlikləri yerinə yetirməkdən dəfələrlə və bilərəkdən imtina etmək.
Birjada ən çox yayılmış manipulyasiya növləri
Səhm qiyməti ilə manipulyasiya etməyin çoxlu sayda yolu var, lakin onların hamısını şərti olaraq üç növə bölmək olar.
Psixoloji - bazar iştirakçılarının arzu olunan davranışını stimullaşdırmaq cəhdi ilə ictimai şüura təsir edildikdə. Bu, teleqram kanallarındakı “investisiya tövsiyələri”, mediadakı saxta xəbərlər və ödənişli ekspert rəylərinə aiddir.
Texniki — sifariş kitabında qiymətə birbaşa təsir etmək cəhdi olduqda, çox vaxt xüsusi texniki vasitələrdən istifadə etməklə. Bu, mütləq ticarət platformalarını sındırmaq deyil, daha incə alətlər var. Məsələn, aşağıda müzakirə edəcəyimiz saxtakarlıq.
Birləşdirilmiş - ilk iki növün manipulyasiyalarının birləşməsi ilə kotirovkaların dinamikasını idarə etmək.
Birjada ən çox yayılmış manipulyasiya üsullarından bəzilərini təsvir edək.
Pump & dump, və ya klassik manipulyasiya
Səhmləri manipulyasiya etməyin bəlkə də ən çox yayılmış yolu qiymətləri süni şəkildə yüksəltmək və pikdə mənfəət əldə etməkdir.
Spoofing və ya yalancı əqd
Bu cür manipulyasiya birja ticarətində kompüter texnologiyasının tətbiqindən sonra populyarlaşdı. O, adətən prosesi avtomatlaşdıran və insan amili istisna olmaqla, müəyyən bir alqoritmə uyğun fəaliyyət göstərən mübadilə robotlarının istifadəsi ilə istifadə olunur.
İnsayd ticarət
Bəzən şirkətin səhmləri artan ticarət həcmlərində, bahalaşmağa və ya ucuzlaşmağa başlayır, lakin kotirovkaların anormal hərəkətinin səbəbi yalnız postfaktum bilinir.
Müqavilə sövdələşmələri
Səhmlərin manipulyasiyasının başqa bir növü, böyük həcmdə alqı-satqı əvvəlcədən razılaşdırılmaqla həyata keçirildikdə. Bu, birjada güclü qiymət dəyişiminə gətirib çıxarır. Eyni zamanda, tərəflərin hər biri iştirakdan öz mənfəətini əldə edir.
Nəticə
Böyük pulların olduğu yerdə fırıldaqçılıq riski kəskin şəkildə artır
Texnologiyanın inkişafı ilə daha çox insan birjaya çıxış əldə edir. Çoxlarının özlərini saxtakarlıqdan qorumaq üçün kifayət qədər təcrübəsi yoxdur. Özünüzü birja ticarətində sınamaq qərarına gəlsəniz, mütlək manipulsiyadan qorunmaq yolların araşdırın.
Bizi sosial şəbəkələrdən izləyin!!
