Müəllif:Gülbəniz Hüseynli/Banco.az
Son 10 il ərzində maliyyə piramidası haqqında tez-tez eşidirik. Bəzi insanlar bu sahədə uğur qazansa da, zərərə düşüb əlində olanı itirənlər də çoxdur.
Bəs maliyyə piramidası nədir?
Banco.az xəbər verir ki, maliyyə piramidası, insanların pul yatıraraq yeni iştirakçılar cəlb etməklə gəlir əldə etməyə çalışdıqları bir maliyyə modelidir. Bu sxemlərdə, müstəqil investisiya və ya məhsul satışı əvəzinə, iştirakçıların gəliri, cəlb etdikləri yeni iştirakçıların yatırımlarından əldə edilir. Yəni, piramidanın üst səviyyəsində olanlar, yalnız aşağı səviyyələrdəki iştirakçıların pul yatırmaları ilə fayda əldə edirlər.
Maliyyə piramidasının tarixi çox qədimdir, amma beynəlxalq səviyyədə 1919-cu ildə tanınıb. İtaliyadan olan mühacir Çarlz Ponzi ABŞ-də ilk dəfə maliyyə piramidasını yaradıb və "Ponzi" adı ilə məşhurlaşıb.
Bu piramida modeli adətən aşağıdakı şəkildə işləyir:
- Üst səviyyə: Sxemin yaradıcısı olan şəxslər, ilk investisiyaları qəbul edir və sistemin ən üstündə yerləşərək ilk gəliri əldə edirlər.
- Orta səviyyələr: Zamanla daha çox iştirakçı cəlb edərək, bu səviyyələrdə olanlar da gəlir əldə edirlər.
- Alt səviyyə: Daha çox yeni iştirakçı cəlb edilmədiyi halda, bu səviyyədəki iştirakçılar ciddi itkilərlə üzləşirlər, çünki ödəmələr yeni iştirakçılardan asılıdır.
Maliyyə piramidası iştirakçılar üçün bir çox təhlükələr yaradır:
İtkilər: Aşağı səviyyədə olan iştirakçılar, yuxarı səviyyədəki şəxslərə pul yatırdıqları üçün çox vaxt sərmayələrini itirirlər. Sistem, yeni iştirakçıların cəlb edilməsinə bağlıdır və bu iştirakçılar olmadan sistemin çökməsi qaçılmazdır.
Qanunilik: Bir çox ölkədə maliyyə piramidası qanunsuzdur. Bu cür sxemlərə cəlb olunan şəxslər hüquqi nəticələrlə qarşılaşa bilərlər.
Etimad itkisi: İştirakçılar arasında etimadın itməsi, maliyyə piramidasının çöküşü ilə nəticələnə bilər. Bu, gələcəkdə yeni maliyyə sxemlərinə olan etimadı zəiflədir.
Psixoloji təsir: Sərmayələrini itirən iştirakçılar psixoloji gərginlik yaşayır, bu isə onların şəxsi maliyyə durumlarına mənfi təsir göstərə bilər.
Sosial təsir: Bu sxemlər, insanları bir-birinə qarşı qoyur, çünki hər kəs yeni iştirakçılar cəlb etmək üçün mübarizə aparır. Bu da dostluq və ailə münasibətlərini zədələyə bilər.
Maliyyə piramidası sxemlərinə investisiya etməkdən çəkinmək, sağlam maliyyə strategiyaları ilə irəliləmək üçün vacibdir. İştirakçıların ehtiyatlı olmaları və bu cür sxemlərin potensial təhlükələrini dərk etmələri, maliyyə təhlükəsizliyi üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir.
