Müəllif: Gülnar Əhmədli, Banco.az
Dünyanın ən qiymətli metallarından biri olan qızıl qədim zamanlardan insan həyatında böyük yer tutur. Uğrunda müharibələr başlayan sarı metal, tarixin müxtəlif dövrlərində müxtəlif üsullarla istifadə olunsa da, heç vaxt dəyərini itirməyib. Və bu mineral təkcə dəyəri ilə deyil, həm də xüsusiyyətləri və istifadə sahələri ilə diqqəti çəkir.
Zərgərlik, sikkələr və incəsənət üçün istifadə edilən qızıl bir vaxtlar pul sistemimizin əsasını təşkil edirdi. Ancaq bunlardan başqa, qiymətli metal haqqında bilmədiyimiz çox maraqlı məlumatlar da var.
Banco.az qızıl haqqında yəqin ki, əvvəllər eşitmədiyiniz maraqlı məlumatları təqdim edir:
1. Qızılın yaranması hekayəsini bilirsinizmi?
Qızılın kosmosdan gəldiyini desək, kifayət qədər təəccüblü olar. Lakin qızıl və bir çox başqa qiymətli metalların təxminən 200 milyon il əvvəl meteorit bombardmanı ilə Yer kürəsinə gəldiyi deyilir.
Bir çox elm adamı bu fikri dəstəyir. 2018-ci ildə dərc olunan "Financial Times" xəbər məqaləsində qızılın mənşəyinin kosmosda kəşf edildiyi bildirilir.
2. Dünyanın ən böyük qızıl külçəsinin 250 kiloqram ağırlığında olduğu məlumdur. Külçə "Mitsubishi"nin törəmə şirkəti olan "Mitsubishi Materials Corporation" tərəfindən istehsal olunub. 2023-cü ilin yanvar ayına olan məlumata görə, onun dəyəri təxminən 15,1 milyon dollara yüksəlib.
3. Dünyada nə qədər qızıl var?
Alimlərin fikrincə, dünyada qızılın böyük hissəsi hələ də yerin altındadır və tapılmayıb.
Ümumdünya Qızıl Şurasının hesablamalarına görə, mədənçilər tarixən cəmi 201,296 ton qızıl hasil edib, 53,000 ton isə yeraltı ehtiyatlarda qalıb (2020-ci ilə qədər). Sözügedən 53 min ton qızılın 19 faizi Avstraliyada, 14 faizi Rusiyada, 6 faizi ABŞ-da, 5 faizi Peruda, 5 faizi Cənubi Afrikada və 51 faizi Cənubi Afrikadadır.
Əgər tapılan qızılın hamısı yan-yana yığılsaydı, ortaya çıxan kubun hər tərəfi cəmi 22 metr olardı ki, bu da metalın nadir olduğunun sübutudur.
4. İndiyə qədər çıxarılan qızılın demək olar ki, yarısı zərgərlik məmulatları şəklində saxlanılır. Hindistan və Çin 2020-ci ildə qlobal zərgərlik tələbinin 50 faizindən çoxunu təşkil edən qızıl zərgərlik məmulatlarının istehlakı üçün ən böyük bazarlar olub.
5. Tapılan ən böyük qızıl külçəsinin çəkisi nə qədərdir?
Dünyada tapılan ən böyük qızıl külçəsinin çəkisi təxminən 90 kq-dır. Sözügedən ən böyük qızıl külçə (yerdən təmiz külçə kimi çıxan qızıl) 2018-ci ildə Avstraliyada bir mədəndə tapılıb. Eyni mədəndə təxminən 60 kiloqram ağırlığında ikinci külçə də tapılıb. Kanadalı Henry Dole tərəfindən 2018-ci ilin əvvəlində "Beta Hunt" mədənində təxminən 500 metr yerin altından çıxarılıb .
Bundan əvvəl, 72 kq çəkisi olan "Welcome Nugget" insanlar tərəfindən tapılan ən böyük qızıl külçəsi hesab olunurdu.
6. Hər insanın qanında 0,02 milliqram qızıl olduğunu heç eşitmisinizmi?
Hesablamalara görə, qanınızdakı qızılı satmağa çalışsanız, kifayət qədər qızıl satmaq üçün təxminən 40 min insanın qanına ehtiyacınız olacaq. Bu 40 min nəfərin qanında cəmi 8 unsiya (28 qram) qızıl olacaq.
İnsan bədənində qızılın olub-olmaması sualınına isə deyə bilərik ki, çəkisi 70 kq olan yetkin insan bədənində təxminən 0,2 milliqram qızıl var.
7. Olimpiya qızıl medalı əslində nə qədər qızıldır?
Metalla bağlı təəccüblü faktlardan biri olimpiya qızıl medalının yalnız 1,34 faizinin əsl qızıl olmasıdır. Olimpiya qızıl medallarında bir qədər qızıl olsa da, onlar yalnız gümüşdən hazırlanır. Qızıl medalların üzərindəki qızıl xarici örtükdədir və ən azı 6 qram xalis qızıldan ibarətdir.
8. Hansı daha nadirdir: Almaz və ya qızıl?
Çoxları bu sualın cavabını almaz hesab edir. Lakin bu, heç də belə deyil, çünki qızıl almazdan daha nadirdir.
Yer qabığında qızılın orta konsentrasiyası çox aşağıdır. Elementar formada qızıl almazdan əhəmiyyətli dərəcədə nadirdir. Almazların nadirliyinə görə məşhur olduğu düşünülsə də, əslində belə deyil. Almaz böyük təzyiq altında karbondan əmələ gəlir və karbon Yer kürəsində ən çox yayılmış elementlərdən biridir.
Ümumiyyətlə, bu daşlar texniki cəhətdən nadir deyil. Bununla belə, onlar səthin altında o qədər dərin basdırılıblar ki, onları çıxarmaq çətindir.
9. Dünyada cəmi nə qədər qızıl tapılıb?
İndiyə qədər çıxarılan qızılın miqdarını birləşdirsək, bu, yalnız 3 olimpiya hovuzunu doldurmağa kifayət edər. Məhz buna görə qızıl almazdan daha nadir metaldır.
Bizi sosial şəbəkələrdən izləyin!!
