Şirkətlər mövcud bazarda davamlı fəaliyyət göstərmək üçün rentabelli işləməli, aktivləri effektiv idarə olunmalı, likvidlik mövqeyi qanətbəxş saxlanılmalı və kapital strukturu daima optimal idarə olunmalıdır. Amma bütün bunları həyata keçirmək üçün müəssiələrdə biznes proseslər biznes analitiklər tərəfindən düzgün təhlil olunmalı, strukturlaşdırılmalı, optimallaşdırılmalı, düzgün və vaxtı-vaxtında idarəetmə məlumatlarının hazırlanması üçün şərait yaradılmalıdır.
Azərbaycanda aparıcı şirkətlərdən birinin maliyyə meneceri İsmayıl Hümbətov bildirdi ki, ölkədə fəaliyyət göstərən şirkətlərdə ən böyük problemlərdən biri biznes proseslərin sistemləşdirilməməsi və idarəetmə məlumatlarının düzgün, keyfiyyətli və vaxtında əldə edilə bilməməsidir:
“Kapital bazarlarının inkişaf etdiyi ölkələrdə birləşmə və qoşulma (Merger & Acquisition) hadisələri tez-tez baş verir. Məsələn, elə olur ki, bir müəssisə 3-4 il ərzində 5-6 müəssisə ilə birləşir və ya alaraq öz tərkibinə qatır. Sonra həmin şirkətlərin biznes sistemini əsas idarənin (baş ofisin) sisteminə uyğunlaşdırmaq lazım gəlir. Belə olan halda biznes analitiklərə nə qədər tələb formalaşdığını təsəvvür etmək çətin deyil. Birləşmə və qoşulma olmadıqda da belə əgər müəssisələr orqanik yolla genişlənəndə də belə biznes proseslər daha da mürəkkəbləşir və yenə də strukturlaşdırma və qaydaya salınma tələb olunur”.
İsmayıl Hümbətov sözlərinə belə davam etdi:
“Müxtəlif vaxtlarda azərbaycanlı tələbələr xarici ölkələrin nüfuzlu ali təhsil müəssisələrində maliyyə, mühasibatlıq və s. sahələr üzrə təhsil almış, beynəlxalq praktikanı ölkəyə gətirilməsi üçün səylərini davam etdirməkdədirlər. Amma onların praktikada qarşısına çıxan ciddi problemlər beynəlxalq təcrübəni yerli şirkətlərdə tətbiqini əngəlləyir. Belə ki, maliyyə idarəetməsi və ya beynəlxalq mühasibat uçotu ilə bağlı nəzəri biliklərə malik olan gənclər yerli şirkətlərdə tamam başqa mənzərə ilə qarşılaşırlar və bu onları bir qədər həvəsdən salır. Həmin gənclər əsas etibarilə genişlənməkdə olan iri və orta müəssisələrdə işə alınırlar. Bu müəssisələrdə biznes proseselər tam ya tam qaydasında olmur ya da ümumiyyətlə xautik vəziyyətdə olur”.
BİZNES ANALİTİKLƏRƏ TƏLƏB VAR
İsmayıl Hümbətov əlavə etdi ki, biznes genişləndikcə biznes proseslər daha da mürəkkəbləşir və müasir informasiya kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi ilə elektron sistemin yaradılması zərurəti meydana çıxır:
“Müəssisələr resurlarının planlaşdırılmasını asanlaşdıran (ERP-Enterprise Resource Planning) sistemlərin tətbiqini əsas vəzifə kimi ortaya qoyurlar. Ən böyük problemlərdən biri həmin sistemlərin müəssisələrə tətbiqini bilən mütəxəssislərin çatışmamasıdır. Belə ki, müəssisələrdə ERP sistemlərin tətbiqinə birbaşa olaraq direktorlar, baş maliyyə müşavirləri, mühasiblər, maliyyə analitikləri, insan resurslarının idarə olunması şöbəsinin əməkdaşları, hüquqşünaslar, ustalar, sahə rəisləri, satış mütəxəssisləri və s. cəlb olunur. Həmin insanların bu işə birbaşa cəlb olunması onları gündəlik işlərindən ayırır və narazılıqlar meydana gəlir və qeyri- effektiv iş mühiti yaranır. Belə ki, həmin şəxslər birbaşa olaraq proqramistlərlə işləməyə başlayırlar, bu isə effektivliyi azaldır. Çünki proqramistlər müəssisənin bütün biznes proseslərini dərindən bilə bilməzlər və ya əksinə proqramlaşdırmadan anlayışı olmayan hər hansı müəssisə əməkdaşının həmin proqramistə iş prosesini izah etməsi çətin olur. İnkişaf etmiş ölkələrdə elektron biznes sistemlər tətbiq olunan müəssisələrdə çalışan əməkdaşlardan məlumatların yığılması, biznes proseslərin analizi, strukturlaşdırılması və proqramistlərə effektiv şəkildə çatdırılması işini biznes analitiklər həyata keçirir. Azərbaycan bazarına kifayət qədər müasir proqram təminatları, sistemlər təqdim olunur. Lakin həmin sistemlərin tətbiqi üçün kadr çatışmamazlığı hələ də qalmaqdadır. Ali təhsil müəssisələrində müasir tələblərə cavab verən biznes analitikası və ya biznes proseslərin idarə edilməsi fakultələri formalaşdırılmalı və gənc mütəxəssislər yetişdirilməlidir. Bu sahəyə tələb həm Azərbaycanda və həm də dünya ölkələrində olduqca böyükdür və getdikcə artmaqdadır”.
Marja
