İslamda faizin haram sayıldığı üçün islam bankları adlanan maliyyə təşkilatları ortaya çıxmışdır. Bunların ənənəvi kommersiya banklarından fərqli cəhətləri bunlardır:
İstehlak və ipoteka kreditləri
Müştəri adi kommersiya bankının verdiyi məsələn 100,000 dollarlıq krediti müəyyən edilmiş müddət ərzində bərabər ödənişlərlə qaytarır. Məbləği tam qaytardıqdan sonra 100,000 dollar əsas məbləğ və, məsələn, əlavə 10,000 dollar faiz ödəmiş olur.
İslam bankı isə müştərinin almaq istədiyi 100,000 dollarlıq bir malı/daşınmaz əmlakı özü alaraq müşətəriyə yenidən 110,000 dollara satır. Müştəri həmin məbləği müəyyən edilmiş müddət ərzində bərabər ödənişlərlə qaytarır (yəni bu yerə qədər heç bir fərq yoxdur). Nəticədə sadəcə olaraq "faiz" kəliməsindən qaçınmış olur.
Yeganə fərq ondan ibarətdir ki, kommersiya bankına olan kredit ödənişi gecikdiriləndə, əlavə cərimə faizləri hesablanır, halbuki islam bankı bu gecikmələri bağışlayır.
Biznes kreditləri
İslam bankı ilə kommersiya bankı arasındakı mühüm fərq məhz biznes kreditlərindədir.
Ənənəvi kommersiya bankı müəyyən məbləği kredit kimi verdikdən sonra nə çox, nə az, məhz həmin məbləği və hesablanmış faizləri geri almağı nəzərdə tutur. Əsas məbləğ və faizləri hər hansı səbəbdən geri ala bilmədikdə kommersiya bankı müştərinin əlindən əvvəlcədən nəzərdə tutulmuş girovu alır.
İslam bankı isə biznes krediti verdikdə şərik kimi çıxış edir. Əgər müştəri islam bankının kreditindən istifadə edərək nəzərdə tutduğundan daha çoxlu gəlir əldə edirsə, banka da müvafiq olaraq daha çox pay ödəməli olur. Yox əgər daha az qazanırsa, banka da müvafiq olaraq az ödəməli olur.
Müştəri üçün islam bankının biznes kreditlərindəki üstünlük ondan ibarətdir ki, biznes uğurlu alınmasa və krediti qaytarmaq mümkün olmasa, islam bankı geriyə heç nə tələb etməyəcək (halbuki kommersiya bankı öz pulunu geriyə almaqdan ötrü əlindən gələni edəcək).
Müştəri üçün islam bankının biznes kreditlərindəki xoşa gəlməz hal ondan ibarətdir ki, müştərinin biznesi gözləniləndən daha çox gəlir gətirsə, müştəri islam bankına daha böyük məbləğ ödəməli olacaq.
Depozitlər
Müştəri kommersiya bankına depozit yatırarkən ona vəd edilmiş faiz dərəcəsi ilə sabit ödənişlər alacağından əmin ola bilər.
İslam bankına isə depozit yatırarkən müştəri bankın şəriki qismində çıxış etməyə başlayır. Bu proses ortaq fonda edilən yatırıma bənzəyir. Müştəri bankın gəlir və itkilərini bölüşməyə başlayır. Odur ki, bankın gəlirləri yüksək olduqda müştəri də öz depozitinə yüksək gəlir əldə edir. Əksinə, bank mənfəət əldə etmədikdə müştəri də öz depozitinə heç nə əldə etmir. Bank itki ilə üzləşdiyi halda isə fərqli islam banklarının fərqli davranışları mövcuddur (bəzi hallarda depozitin ölçüsü azala da bilər).
Kommersiya bankındakı depozitin üstünlüyü ondan ibarətdir ki, əvvəlcədən bilinən faiz dərəcəsi əsasında gələcək gəlirləri asanlıqla planlamaq mümkündür. İslam bankına yatırılan depozitlə isə gələcək gəlirləri planlamaq mümkün deyil.
alverchi.blogspot.com
