Müəllif: Gülnar Əhmədli, Banco.az
Maliyyə bazarları iqtisadi dövrlərin təsiri altında daim dəyişir və bu dəyişikliklər investorların strategiyalarına böyük təsir göstərir. "Buğa bazarı (bull)" və "ayı bazarı" terminləri investorların qərar qəbul etmə proseslərinə və iqtisadi artım templərinə birbaşa təsir edən bazar dövrlərinin ən önəmli iki aspektidir. Bəs bu terminlər nədir, investorlara hansı imkanları və ya çətinlikləri təqdim edir?
Buğa bazarı nədir?
Buğa bazarı bazar dəyərlərinin uzun müddət ərzində davamlı olaraq artdığı maliyyə bazarı vəziyyətidir. Bu dövrlər ümumiyyətlə iqtisadi inkişafın güclü olduğu, işsizlik nisbətlərinin aşağı düşdüyü və investorların inamının yüksək olduğu dövrləri əhatə edir. Buğa bazarları zamanı həm fərdi, həm də institusional investorlar bazara daha çox sərmayə qoymağa meyllidirlər. Bazarda artan alış əməliyyatları daha yüksək ticarət həcmləri və artan qiymətlərlə aydın görünür. Bu proseslər çox vaxt bazarda ümumi nikbinlik atmosferi yaradır.
Məsələn, 2009-2019-cu illər, xüsusilə ABŞ-da 2008-ci il maliyyə böhranından sonra müşahidə olunan uzunmüddətli buğa bazarıdır. Bu dövrdə aşağı faiz dərəcələri və texnologiya sektorunda artım birjalarda davamlı artımlara səbəb olub. İnvestorlar bazarlarda daha da yüksəlişə səbəb olan ümumi iqtisadi optimizm sayəsində onların dəyərinin artacağına ümid edərək səhmlərə investisiya qoydular.
Ayı bazarı nədir?
Ayı bazarı bazar dəyərlərinin uzun müddət ərzində aşağı düşdüyü və investorun inamının azaldığı bir dövrdür. Belə bazarlar çox vaxt iqtisadi qeyri-müəyyənlik və ya tənəzzül dövrlərinə təsadüf edir. Ayı bazarı zamanı investorlar tez-tez aktivlərini satırlar və bu, bazarda ümumi dəyər itkisinə səbəb olur. Ticarət həcmi azalır və bazar dəyişkənliyi artır. Ayı bazarları investorlar üçün risklərin idarə edilməsi və hedcinq strategiyalarının əhəmiyyətini artırır.
Ayı bazarı tez-tez bazar dəyərlərində uzunmüddətli enişlər, yüksək işsizlik dərəcələri və iqtisadi qeyri-müəyyənlik ilə xarakterizə olunur. 2007-2009-cu illərin qlobal maliyyə böhranı ayı bazarının tipik nümunəsidir. Bu dövrdə yüksək riskli mənzil kreditlərinin iflası ilə başlayan böhran dünya üzrə birjalarda böyük enişlərə səbəb oldu. İnvestorların inamı sarsıldığından və maliyyə institutları müflisləşdikcə bir çox investorlar portfellərində böyük dəyər itkiləri yaşadılar. Bu dövr investorların aktivlərini satışa çıxarıb bazarlardan çəkildiyi zaman müşahidə oluna bilər.
Buğa və ayı bazarları arasındakı fərqlər
Buğa və ayı bazarları arasındakı əsas fərqlər bazar tendensiyaları, investor davranışı və iqtisadi təsirlər baxımından aydın görünür. Buğa bazarında bazar dəyərləri iqtisadi artımla yüksəlir və investorlar almağa meylli olurlar. Ayı bazarında isə iqtisadi durğunluq və investorların satışa üz tutması bazar dəyərlərinin azalmasına səbəb olur. Bundan əlavə, buğa bazarı ümumiyyətlə investorların inamını və bazar iştirakını artırır, ayı bazarı isə riskdən qaçmaq və amortizasiya (uzunmüddətli aktivə sərf edilmiş vəsaitin hissə-hissə gəlirdən çıxılması) ilə bağlı narahatlıq gətirir.
- Buğa bazarı: İnvestorlar nikbindir, bazarlar genişlənən iqtisadiyyatdan xəbər verir.
- Ayı bazarı: İnvestorlar bədbindir, iqtisadi daralma və tənəzzül əlamətləri görünür.
- Riskalma və riskdən qaçma: Riskalma buğa bazarında, riskdən qaçma isə ayı bazarında daha çox üstünlük təşkil edir.
- İstehlak xərcləri və biznes investisiyaları: Xərclər və investisiyalar buğa bazarı dövrlərində artır, ayı bazarları zamanı isə azalır.
Buğa və ayı bazarlarında investisiya strategiyaları
Buğa bazarlarında investisiya strategiyaları ümumiyyətlə bazara giriş və böyüməyə yönəlmiş aktivlərə əsaslanır. İnvestorlar dəyərlərinin artacağını düşündükləri səhmlərə və ya sektorlara investisiya etməyi üstün tuturlar. Fərqləndirmə və aqressiv böyümə strategiyaları tez-tez qəbul edilir. Digər tərəfdən, ayı bazarlarında investorlar ümumiyyətlə daha qoruyucu və dəyər yönümlü yanaşmalar tətbiq edirlər. Bu dövrdə risklərin idarə edilməsi, portfelin qorunması və təhlükəsiz sığınacaq aktivləri kimi strategiyalar ön plana çıxır. Sabit gəlirli investisiyalar dəyərlərin azalması riskindən qoruyur.
Nəticə
Buğa və ayı bazarları maliyyə bazarlarının təbii hissələridir və investorlara həm çətinliklər, həm də imkanlar təqdim edir.
Uzunmüddətli investisiya uğuru bazar şərtlərini dəqiq təhlil etmək və müvafiq strategiyalar hazırlamaq bacarığından asılıdır. İnvestorlar bazarları düzgün analiz etməklə buğa və ayı bazarları zamanı məlumatlı və effektiv qərarlar qəbul edə bilərlər. Bu yanaşma bazar dövrünün hər iki aspektindən fayda və investisiyaların qorunmasını təmin edir.
Buna görə də, bazar dövrlərini başa düşmək və bu bilikləri müvafiq investisiya strategiyaları hazırlamaqla tətbiq etmək investorların maliyyə məqsədlərinə çatmasına imkan verən təməl daşlardan biridir. Hər iki bazar şəraitinə hazır olmaq investisiya uğurunun açarı olacaq.
Bizi sosial şəbəkələrdən izləyin!!
