Müəllif - Eldar Kərimov/Banco.az
aTayvan prezidenti Lay Çinq-te cümə günü ABŞ-la çip sənayesi ilə bağlı narahatlıqları müzakirə etməyə, ölkədə Amerika investisiyalarını və satınalmalarını artırmağa, həmçinin müdafiə xərclərini yüksəltməyə söz verib.
Cümə axşamı ABŞ prezidenti Donald Tramp Tayvanı tənqid edərək bildirib ki, ABŞ-da yarımkeçirici istehsalını bərpa etmək istəyir və bu sənayenin Tayvan tərəfindən mənimsənildiyini düşündüyünü vurğulayıb.
Milli Təhlükəsizlik Şurasının iclasından sonra mətbuat konfransında çıxış edən Lay qeyd edib ki, qlobal yarımkeçirici təchizat zənciri müxtəlif ölkələrin əməkdaşlığından asılı olan bir ekosistemdir.
"Prezident Trampın narahatlığını anlayırıq", – deyə Lay bildirib.
"Tayvan hökuməti yarımkeçirici sənayesi ilə əlaqə saxlayacaq və yaxşı strategiyalar hazırlayacaq. Daha sonra ABŞ-la bu məsələləri müzakirə edəcəyik", – deyə o əlavə edib.
Layın sözlərinə görə, demokratik ölkələr, o cümlədən ABŞ, süni intellekt çiplərinin istehsalı üçün qlobal alyans yaratmalı və qabaqcıl çiplər üçün “demokratik təchizat zənciri” qurmalıdırlar.
"Biz yarımkeçirici istehsalında üstünlük qazandığımızı qəbul etsək də, eyni zamanda Tayvanın beynəlxalq cəmiyyətin rifahına töhfə vermək borcu olduğunu düşünürük", – deyə Lay vurğulayıb.
Tayvanda yerləşən TSMC (Taiwan Semiconductor Manufacturing Company) dünyanın ən böyük müqavilə əsasında çip istehsalçısıdır və Apple (NASDAQ:AAPL) və Nvidia (NASDAQ:NVDA) kimi nəhənglər üçün əsas tədarükçüdür. Bu şirkət həmçinin süni intellekt sənayesində mühüm rol oynayır.
TSMC 2020-ci ildə Trampın ilk administrasiyası dövründə başlanan Arizonadakı yeni zavodlar layihəsinə 65 milyard dollar yatırır.
Tayvan birjasında TSMC səhmləri cümə günü 2,8% düşüb, bu isə bazarın ümumi 1,1%-lik azalmasından daha çoxdur.
Tayvanın təhlükəsizlik xidməti nümayəndəsi, anonim qalmaq şərti ilə, bildirib ki, əgər TSMC ABŞ-da investisiyalarını artırmaq qərarına gəlsə, Tayvan hökuməti bu danışıqlara kömək edəcək.
TSMC bu məsələ ilə bağlı hələlik rəsmi açıqlama verməyib.
ABŞ-ın dəstəyi
ABŞ, digər əksər ölkələr kimi, rəsmi olaraq Tayvanı tanımasa da, onu ən mühüm beynəlxalq tərəfdaş və əsas silah tədarükçüsü hesab edir.
Keçən həftə Tramp, Yaponiyanın baş naziri Şigeru İşibanın Vaşinqtona səfəri zamanı yayımlanan ABŞ-Yaponiya birgə bəyanatında Tayvan boğazında sülh və sabitliyin qorunmasının vacibliyinin vurğulanmasını müsbət qarşıladığını bildirdi.
Lakin Tayvanın ABŞ-la ticarət balansı müsbət olaraq qalır. 2024-cü ildə Tayvanın ABŞ-a ixracı 83% artaraq 111,4 milyard dollara çatıb. Bu artım yarımkeçiricilər və digər yüksək texnologiyalı məhsullara tələbatla əlaqədardır.
Lay vurğulayıb ki, ABŞ Tayvanın xaricə ən böyük investisiya istiqamətidir və Tayvan ABŞ-ın ən etibarlı ticarət tərəfdaşıdır.
Tramp Çinin hərbi təhdidinə məruz qalan Tayvanın müdafiə xərclərinin kifayət qədər yüksək olmamasını tənqid edib.
"Tayvan özünü müdafiə etməyə qətiyyətli olduğunu nümayiş etdirməlidir", – deyə Lay bildirib. O əlavə edib ki, hökumət 2025-ci ildə müdafiə xərclərini ÜDM-in 2,5%-dən 3%-ə qaldırmaq üçün xüsusi büdcə hazırlayır.
Lakin Tayvan parlamentində müxalifət partiyaları büdcə kəsintiləri tələb edir, o cümlədən müdafiə xərclərində azalma məsələsini gündəmə gətirir.
Lay qeyd edib ki, "Daha çox dostlarımız və müttəfiqlərimiz narahatlıq ifadə edərək Tayvanın öz müdafiəsinə sadiqliyinin zəifləyib-zəifləmədiyini soruşurlar".
