Mühasibatlıq deyəndə biznesi olanların əksəriyyəti həmişə  qorxuya düşüb. Çünki burada elə elə formulalar var ki, bunları  bilməməklə biznesiniz sonda uğursuzluqla  nəticələnə də bilər.  Həttə kiçik müəssiələri idarə edərkən belə, müxətlif biznes sahələrinin qarmaqarışıqlığı ucbatından,   yenə də bu mühasibatlıq düsturları ilə  ilə qarşı-qarşıya gəlirik. Düzdür siz  mühasibatığın köməyindən istifadə edərək həll yolu tapa bilərsiniz, lakin  bir binesmen həmişə bütün binzesini özü idarə etmək üçün çalışır.  

Bu gün Banco.az kollektivi olaraq bu duruma son qoymaq istəyirik.  Aşağıda  hər biznes sahəsinə lazım olacaq 7 vacib mühasibarlıq düsturlarını sizə  təqdim edirik.

Mühasibatlıq bərabərliyi 
Aktivlər = Öhdəliklər + Kapital 

• Aktivlər- sizin gələcəkdə mənfəətinizi təmin edəcək əmlak, pul, inventar və avadanlıqlar daxil olmaqla, şirkətin sahibi olduğu bütün şeylərdir.
• Öhdəliklər- icarə haqqı, ticarət haqqı və borc xidməti kimi şeylər də daxil olmaqla, ödəməli olduğunuz məcburiyyətlərdir.
• Kapital- şirkətə məxsus olan əsas paydır. 

Xalis gəlir
Gəlirlər – Xərclər = Xalis gəlir

Gəlirlərinizi xərclərinizdən çıxaraq, xalis gəlirinizi hesablaya bilərsiniz. Bu sizin günün sonunda qazandığınız və sizə məxsus olan puldur. Binesin ilkin mərhələsində bu rəqəm çox güman mənfi olacaq, buna görə də sizin əsas məqsədiniz xalis gəliri müsbət etməyə, yəni biznesinizi mənfəətcil etməyə yönəlməlidir. 

• Gəlirlər - şirkətinizinə satışdan daxil olanlar  və ya digər müsbət nağd pul axınıdır.
• Xərclər - satış etməklə bağlı olan xərclərdir.

Break-Even Point ( başabaş nöqtə)
Break-Even Volume = Sabit xərclər / Satış qiyməti – Bir vahid üçün dəyişən xərc

Break-Even Point   o deməkdir ki,  siz öz xərclərinizi qarşılamaq üçün nə qədər məhsul satmalısınız.

• Sabit xərclər – biznesinizin davam etməsi üçün proqnozlaşdırılan və təkrara oluna xərclər hesab edilir. Bu xərclərə sığorta haqları, icarə, işçi maaşları və s. daxildir.
• Satış qiyməti - məhsul və ya xidmətlərinizi satdığınız pərakəndə qiymətdir.
• Bir vahid üçün  dəyişən xərc - məhsulu satış prosesinə hazır etmək üçün xərclənən məbləğdir.

Cash ratio ( Nəğd pul nisbəti)
Cash ratio = Nəğd pul/cari öhdəliklər

Cash ratio  sizin əlinizdə nə qədə nəğd  pul olduğuna dair kömək edir. Bu nisbət sizin cari borclarınızı necə ödəyə biləcəyinizi göstərir. Əgər nisbət yüksək olarsa , bu o deməkdir ki sizin şirkət maliyyə cəhətdən sağlam hesab olunur.

• Nəğd pul - əlinizdə olan faktiki nəğd pul və ya nəğd pul ekvivalentlərini (məsələn:qiymətli kağızlar) əhatə edir.
• Cari öhdəliklər - biznesdə yaranan hazırki borclardır.

Mənfəət marjı
 Mənfəət marjı = Xalis gəlir/Satış

Yüksək mənfət marjı şirkətin uğurunu, aşağı mənfəət marjı isə uğursuzluğunu göstərir. Unutmayın , əgər sizing gəliriniz yüksək, mənfəət marjınız azdırsa deməli xalis gəlirinizi artırmaq lazımdır. 

• Xalis gəlir – Gəlirdən xərclər çıxıldıqdan sonra yerdə qalan hissədir.
• Satış – sizin  satdığınız ümumi məhsulun məbləğidir.

Debt-to-Equity Ratio (Borc – Kapital nisbəti)
Debt-to-Equity Ratio = Ümumi öhdəliklər/Ümumi  kapital 

Bu barəbarərlik daha çox biznesinizə xarici mənbələrdən, məsələn banklardan daxil olan maliyyə mənbələrini göstərir.

• Ümumi öhdəliklər  -  Kredit və faiz ödənişləri kimi sizin ödəməli olduğunuz xərclərdir.
• Ümumi kapital – biznes sahibinin biznesinə qoyduğu ümumi pulun miqdarıdır.

Satılmış məhsulların maliyyəti
Satılmış məhsulların maliyyəti = Material xərcləri – Output xərcləri

Bu  düsturla siz, məhsulu hazırlamaq üçün çəkdiyiniz xərclə onu satdığınız zaman qazandığınız gəlirin eyni bir xətt üzərində olub-olmadığını görə bilərsiniz.

• Material xərcləri – şirkətinizin məhsul istehsal etməsi üçün xərcləməsi lazım olacaq pul məbləği hesab olunur.
• Output xərcləri – satılan məhsulların ümumi məbləğidir.

Müəllif: Xəzər Aslanov