Müəllif:Gülbəniz Hüseynli/Banco.az
Keçən həftə sonu Rusiyada prezident seçkiləri başa çatdı. Proses yekunlaşandan sonra Rusiya milli valyutasının dollar üçün 100 rubl səviyyəsinə qalxacağı müzakirə mövzusu idi.
Banco.az BKF bankının analitik şöbəsinin rəhbəri Maksim Osadçinin bu barədə olan müsahibəsini təqdim edir:
— Son vaxtlar rublun məzənnəsini necə qiymətləndirə bilərsiniz?
Bu rublun dövrlər üzrə nəzərə alınmağından asılıdır. 2023-cü ildə rubl dollara nisbətən 21,6% devalvasiyaya uğradı ki, bu da 36,6% ucuzlaşan türk lirəsi və ya 50,1 ucuzlaşan Nigeriya nairası ilə müqayisədə kifayət qədər yaxşı nəticədir.
— Rusiya Mərkəzi Bankı iddia edir ki, dolların məzənnəsinə əsas təsir ixracatçı şirkətlərin valyuta gəlirlərinin satışını məhdudlaşdıran inzibati tədbirlər deyil, ticarət balansının vəziyyətidir. Bu doğrudur?
Tənzimləyici ilə mübahisə edə bilməzsiniz. Rusiyanın xalis ixracı təxminən üç dəfə -2022-ci ildəki 315,6 milyard dollardan 2023-cü ildə 118,3 milyard dollara qədər azalıb. Eyni zamanda ixrac azalsa da, idxal artıb. Bu qayçı effekti Rusiya iqtisadiyyatına valyuta axınını azaldıb və rublun zəifləməsinə səbəb olub. Rusiya mallarının ixracı qlobal iqtisadi artımın yavaşlaması fonunda sanksiyaların məhdudlaşdırılması və beynəlxalq bazarda tələbin aşağı olması səbəbindən azalıb. İdxal isə ilk növbədə “Şərqə dönüşümüz” və “paralel idxalın” genişlənməsi hesabına artdı.
— Seçkilərdən sonra rublun perspektivləri necədir?
Buna çoxistiqamətli amillər təsir edir. Birincisi, İsrail və HƏMAS arasında davam edən münaqişə neftin qiymətini artırmaqla rublun möhkəmlənməsinə töhfə verir. İkincisi, büdcə kəsiri çox güman ki, rublun zəifləməsinə kömək edəcək.
2023-cü ildə büdcə kəsiri 2,9 trilyon rubl plana qarşı 3,2 trilyon rubl təşkil edib. 2024-cü ildə büdcə kəsiri 1,6 trilyon rubl səviyyəsində planlaşdırılır. 2022-ci ildə ölkədə M2 pul kütləsi 24,4%, 2023-cü ildə 19,4% artıb. Pul kütləsinin aktiv artımı rublun zəifləməsini şərtləndirən amildir.
Mərkəzi Bankın sərt pul siyasəti və ilk növbədə əsas məzənnənin yüksək səviyyəsi rublun möhkəmlənməsinə kömək edir. Belə çoxistiqamətli amillərin kombinasiyası ilə rublun dinamikasını, xüsusən də geosiyasi münaqişə şəraitində etibarlı şəkildə proqnozlaşdırmaq mümkün deyil.
Ötən həftə daha bir maraqlı xəbər oldu. Rusiya Federasiyasının Mərkəzi Bankı 2024-cü ilin yanvarında ixracın azalması və idxalın artması ilə əlaqədar ölkənin ticarət profisiti ilə bağlı proqnozunu 9,7 milyard dollardan 7,8 milyard dollara qədər yenidən nəzərdən keçirib. Tənzimləyici tez-tez rublun məzənnəsinə təsir edən ticarət balansı olduğunu göstərir. Bunun təsiri olacaqmı?
Balans dəyişikliyi əhəmiyyətlidir, lakin bunlar yanvar ayına olan məlumatlardır. Bu da rublun qiymətində nəzərə alınıb.
— Bəzi bazar iştirakçıları seçkilər öncəsi Rusiya hökümətinin rublun ucuzlaşmasından qoruyacaq mexanizm üzərində işlədiyini qeyd edirlər. Bu barədə düşüncələriniz necədir?
Ən çox ehtimal olunan ssenari rublun mülayim zəifləməsidir. Ancaq sarsıntılar, şübhəsiz ki, gələcək. Güclü şoklar, ilk növbədə sanksiyalar, bir neçə dəfə baş verdiyi kimi rublu çökdürə bilər. Üstəlik, rublun bu cür şoklara qarşı immuniteti Rusiya valyuta bazarının likvidliyinin azalması səbəbindən zəifləyib.
— Rusiya Bankı əsas məzənnə ilə bağlı qərarı martın 22-də verəcək. Bu necə olacaq və rubla necə təsir edəcək?
Neft emalı zavodlarına son dron hücumlarına qədər ekspert konsensusu “dərəcə dəyişməyəcək” qərarında idi. Lakin neft emalı zavodlarında baş verən yanğınlar səbəbindən neft məhsullarının qiyməti qalxmağa başlayıb. Bu proses öz növbəsində digər malların qiymətlərinin qalxmasına səbəb ola bilər. Müvafiq olaraq, Mərkəzi Bankın uçot dərəcəsini, məsələn, bir faiz bəndi - 16%-dən 17%-ə qədər artırmağa məcbur olacağı ehtimalı artır. Əsas məzənnənin artırılması milli valyutanın möhkəmlənməsinə kömək edir.
— Seçkilərdən sonra rublun məzənnəsi necə olacaq?
Ən yaxşı proqnozu bazar təyin edir. Rusiya rublu ilə ABŞ dollarının məzənnəsi üzrə fyuçers müqaviləsinin qiyməti icra tarixi 21 mart 1 dollar üçün 91,98 rubl, icra tarixi 19 dekabr 2024-cü ildə isə Amerika valyutasının vahidi üçün 96,8 rubl təşkil edir. Bu 14 marta olan proqnozdur. Amma bazarda, təbii ki, səhvlər də ola bilər.
