Müəllif: Gülnar Əhmədli, Banco.az
Yerin oksigenin tamamilə tükənməsi mümkün deyil, lakin oksigen səviyyəsinin aşağı düşməsi ciddi nəticələrə səbəb ola bilər. Oksigen bütün canlı orqanizmlərin həyatı üçün vacib olan bir qazdır. Oksigen olmadan insanlar, heyvanlar və bitkilər yaşaya bilməzlər.
Banco.az xəbər verir ki, Yer üzündə oksigen səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə aşağı düşərsə, insanlar və digər canlılar nəfəs almaqda çətinlik çəkə, zəifləyə və hətta ölə bilər. Oksigen səviyyəsinin azalması dənizdəki həyata və digər orqanizmlərə də mənfi təsir göstərir. Oksigen çatışmazlığı çürüyən üzvi maddələrin miqdarını artıraraq suyun çirklənməsinə və suda yaşayan canlıların məhvinə səbəb ola bilər.
Bununla belə, Yer kürəsində oksigenin tam tükənməsi ehtimalı az olsa da, bəzi ssenarilərə görə oksigenin miqdarında ciddi azalmalar və ya itkilər baş verə bilər. Məsələn, yüksək səviyyəli çirklənmə, meşə yanğınları, vulkan püskürmələri və ya qlobal istiləşmə kimi amillər atmosferdəki oksigenin miqdarına mənfi təsir göstərə bilər. Buna görə də ekoloji amillərə diqqət yetirmək və ətraf mühitin qorunması üçün addımlar atmaq vacibdir.
Alimlər razılaşırlar ki, aldığımız hər nəfəsin mənbəyi okean bitkilərinin oksigenidir. Bu oksigenin əksəriyyəti su səthində yaşayan və cərəyanlar tərəfindən sürüklənən fitoplankton adlı kiçik okean orqanizmlərindən gəlir. Bu orqanizmlər də fotosintez edirlər, yəni qida hazırlamaq üçün günəş işığından və karbon qazından istifadə edirlər. Ümumi fotosintezin təxminən 46%-i göllərdə və okeanlarda, 54%-i isə quruda baş verir.
Hesablamaq çətin olsa da, elm adamları fitoplanktoların Yer atmosferindəki oksigenin 50-85%-ni təşkil etdiyinə inanırlar. Laboratoriyada alimlər tək bir fitoplankton hüceyrəsi tərəfindən nə qədər oksigen istehsal olunduğunu müəyyən edə bilər. Lakin okeanlardakı bu mikroskopik orqanizmlərin ümumi sayını tapmaq və hesablamaq çox çətindir.
"Nature" jurnalında okeanoloqlar Dr. Sunke Şmidtko, Dr. Lotar Ştramma və GEOMAR Helmholtz Okean Tədqiqatları Mərkəzi Kieldən Prof. Dr. Martin Visbek dünya okeanlarındakı qlobal oksigen tərkibinə dair indiyədək ən əhatəli araşdırmanı dərc edib. Məlum olub ki, son 50 ildə okeanda oksigenın miqdarı 2%-dən çox azalıb. Araşdırmanın əsas müəllifi Dr. Şmidtko bildirib ki, bu dəyişikliklər, xüsusilə böyük balıqların oksigen miqdarı az olan ərazilərdən qaçması və ya sağ qalmaması kimi geniş bioloji nəticələrə səbəb ola bilər.
Oksigenin paylanmasını və onun bütün okeana təsirlərini sənədləşdirən tədqiqatçılar, son 50 ildə oksigen miqdarında azalmanın müşahidə edildiyi ərazinin 4,5 milyon kvadrat kilometr olduğunu bildirirlər.
Ən böyük itkilər Sakit okeanın şimalında qeydə alınıb. Dr. Lotar Ştrammanın sözlərinə görə, atmosfer oksigenində cüzi azalmalar hal-hazırda kritik hesab edilməsə də, balanssız paylanma səbəbindən okeanlarda oksigen itkisi çox geniş nəticələrə gətirib çıxara bilər.
Təbii ki, okeanlarda oksigen miqdarının azalmasının qarşısını almaq üçün atılması lazım olan addımlar var. Enerji istehlakını azaltmaqla, karbon ayaq izini idarə etmək olar. Dəniz canlılarının həyatını təhdid edən ovlara son qoyula, canlıların və onların növlərinin yaşamasına icazə verilə bilər. Bundan əlavə, daha az plastikdən istifadə etməklə okeanların və dənizlərin çirklənməsinin qarşısı alına bilər.
Bizi sosial şəbəkələrdən izləyin!!
